WANDELPADEN

IN HET LAND VAN MENEER DE BARON
Als ik de trein in stap moet dat nog zonder krant. De eerste mogelijkheid om Winsum te verlaten richting het zuiden is 6.40 uur. Rokers domineren in de kou de wachtruimte op het perron. Het valt op dat de trein al behoorlijk vol zit. Tussen Groningen en Zwolle rijden sowieso al veel proptreinen, maar zo vroeg al? Ik arriveer precies op tijd in Holten. De etappe van vandaag gaat naar het 15 km verderop gelegen Laren. Van de vorige keer dat ik hier was herinner ik me niet veel, ben dus nieuwsgierig hoe Laren is.
Het station komt me bekend voor. Overal in het oosten van ons land kom je dit soort stationnetjes tegen. De kaartjesautomaat is er belangrijker geworden dan een lokettist. Ook dit gebouw staat leeg en wordt te koop aangeboden.

Het station van Holten ligt aan de spoorlijn van Deventer naar Almelo en werd geopend op 1 september 1888. Het stationsgebouw is een standaardtype KNLS 2e klasse. De KNLS kende drie typen standaard stations, ontworpen door K.H. van Brederode. In het begin van de 20e eeuw kreeg het gebouw een extra halve verdieping en een goederenloods. Het stationsgebouw van Holten is één van de weinige KNLS-stations die bewaard is gebleven. Voor het gebouw staat een merkwaardig rond monument voor Willem III. Niet zo merkwaardig als je weet dat deze lijn in 1888 door Willem III werd geopend ter ontsluiting van zijn paleis in Apeldoorn. De aftakking Deventer – Almelo is 38 kilometer lang en loopt vanaf station Deventer – waar de lijn aansluit op andere spoorlijnen – via Holten, Rijssen en Wierden naar Almelo – waar de lijn weer aansluit op andere spoorlijnen. De spoorlijn Deventer – Almelo is heeft dubbelspoor en is geëlektrificeerd. Deze spoorlijn werd door de KNLS (Koninklijke Nederlandsche Lokaal Spoorwegmaatschappij Koning Willem III) aangelegd als lokaalspoorlijn. Op 1 juli 1920 werd de KNLS inclusief alle lijnen overgenomen door de HSM, waarna de KNLS werd geliquideerd. In 1938 / 1939 werd de exploitatie en eigendom overgenomen door de NS (Nederlandse Spoorwegen). De lijn naar het Loo werd in 1951 gesloopt.

In carnavalstijd heet Holten Keunedarp, een naam die iets met varkens te maken heeft. Het plaatsje is dan ook zeer gehecht aan haar boerenherkomst. Holten is dan ook niet meer of minder dan een vriendelijke uit de kluiten gewassen boerengemeenschap. Bij een cafetaria zie ik een vlag hangen met daarop de afbeelding van een Keun of varken. Langzaam loop ik het dorp uit en verdwijnen de laatste stukjes van de stuwwallen van het Sallandse landschap uit zicht. Ik ga over zandpaden richting Beuseberg. De huizen langs deze weg zijn veelal van welgestelde burgers die een oude boerderij hebben laten veranderen in een luxe boerenvilla. Was vroeger het zandpad een kenmerk van achterlijkheid, nu een teken van luxe.

Het weer doet kil aan, een contrast met de warmere week hiervoor. Deze laatste momenten van maart zorgen ervoor dat ik het niet warm heb. Het is paastijd, onderweg zie ik enkele paasvuren klaar om volgende week in de fik te gaan. Deze vuren ‘boakes’ leveren rivaliteit tussen buurtgemeenten op. Wegens hun milieu-invloeden wordt er door de overheid maar zelden een paasvuur toegestaan, vers snoeihout kan inderdaad voor een flinke rookontwikkeling zorgen.
De route wordt pas echt mooi als ik nabij Schipbeek kom. Aan de andere kant zie ik mensen hun hond trainen. Die arme beesten moeten het kanaal overzwemmen, de temperatuur van het water lijkt me niet prettig.

De Schipbeek (Nedersaksisch: bêke) is een zijstroom van de rivier de IJssel en stroomt door Duitsland en Nederland. Het is een grotendeels gegraven beek die stroomt door het zuiden van Twente en het noorden van de Achterhoek. Ze ontspringt enkele kilometers ten zuiden van Ahaus. Verderop stroomt deze beek onder het Twenthekanaal. Ik sla echter eerder af. In de verte zie ik de niet meer in gebruik zijnde televisietoren van Markelo, nu uiteraard vol gehangen met GSM-masten. Onderweg nog een groot paasvuur. De bedoeling van dat volkse feest is helder, maar staat regelmatig onder druk. Van oudsher branden met Pasen de paasvuren in het noorden en oosten van Nederland. Dit soort (meestal) openbare en sociale houtvuren maakt deel uit van het stelsel van ‘jaarvuren’ in Europa. In heel Europa worden op hoogtijdagen in diverse seizoenen vuren gebrand, die naar het tijdstip van ontsteken hun naam kregen. Naast de paasvuren zijn de vuren met de vasten, de meivuren, de Sint Jans- of midzomervuren en de Sint Maartensvuren de bekendste jaarvuren. Opmerkelijk is dat elk type jaarvuur zijn eigen verspreidingsgebied heeft. Volgens de kaart in de Europese Atlas is er vrij weinig overlap tussen de verschillende tradities. Het paasvuurgebied van Nederland sluit aan bij het grotere areaal in Duitsland en Denemarken. Het paasvuur was van oorsprong een vreugdevuur en ‘ritueel’ vruchtbaarheidsfeest. Ze zijn al heel lang bekend, maar liggen geregeld ‘onder vuur’ van bestrijders. In het midden van de 17de eeuw klaagden dominees over “de ongeregeldheit der schandelicke ende ergerlicke paeschvuyren”. Eind 20ste eeuw veroordeelden milieugroepen het oude gebruik opnieuw: “Desondanks blijft een paasvuur een vervuilende bezigheid”. De regels voor paasvuren zijn in de loop der tijden verder aangescherpt. Op sommige plaatsen is een stringent verbod uitgevaardigd, waardoor lokaal de paasvuurtraditie om zeep is geholpen. In de ‘paasvuurregio’ van Nederland klonken hiertegen ook protesten op. Deze ontwikkeling leidde tot de vraag, waarbij ze mochten blijven bestaan, al dan niet met vergunning of ontheffing. In Bekmansbroek wordt een bijdrage gevraagd voor het opruimen van de rommel na afloop. Nabij ligt de Horstweg. Opvallend is het dat alle woningen hier in 1931 zijn gebouwd.

Nog voor Laren betreed ik het landgoed Verwolde. De huizen van dit landgoed hebben geelgroene luiken. Het Huis Verwolde kent een lange geschiedenis. Op ongeveer dezelfde plaats als waar nu het huis staat, stonden voordien opeenvolgende middeleeuwse weerbare vestigingen. Verwolde was ooit een sterke grensvesting tussen Gelre en het Oversticht. Van oudsher behoorde het huis tot de bezittingen van het Huis Keppel te Laag Keppel en werd daar in het begin van de 14e eeuw bij een verdeling van afgesplitst. Aan het begin van de 16e eeuw raakt Verwolde betrokken bij de politieke strijd die in die tijd in Gelderland heerste. In 1505 verovert hertog Karel van Gelre de steden Groenlo en Lochem en de huizen Bronkhorst, Keppel en Verwolde. Karel liet het deels vernielde huis herstellen, waarbij ook de verdedigingswerken rondom in orde werden gebracht. Nog steeds zijn delen van de drie grachten, die de 4,5 ha grote vesting omringde, terug te vinden.
Sinds 1977, na vertrek van de baron, beheert een stichting het geheel.

Na passage van een treurige tunnel kom ik in het dorp Laren.

16 km, 31 maart 2012

 

 

 

 

 

 

Links:

• Flickr: https://www.flickr.com/photos/aadvanderdrift/sets/72157633274486970
• Everytrail: http://www.everytrail.com/view_trip.php?trip_id=1508370
• Paasvuren: www.paasvuren.nl
• Landgoed Verwolde: http://landgoedverwolde.nl